Μία μοναδική εκκλησιά έχουμε στην πόλη της Καστοριάς...

Η Κουμπελίδικη ηταν η κύρια εκκλησία του κάστρου της πόλης της Καστοριάς η οποία περιστοιχιζόταν κάποτε από πολύ ισχυρά τείχη τα οποία έπεσαν με τον καιρό.

Η εκκλησία αυτή σώζεται ολόκληρη κι οι φθορές είναι ελάχιστες αν σκεφτεί κανένας ότι χρονολογείται κάπου στον 9ο ή 10ο αιώνα (οι απόψεις διίστανται).

Αποτελεί μνημείο της ιστορίας της Καστοριάς αλλά και της Βυζαντινής Ελλάδας.

Εκτός από όλα τα παραπάνω αυτό που την κάνει μοναδική πέρα από την μοναδική αρχιτεκτονική της είναι πως η εκκλησιά αυτή είναι η μοναδική στην Ελλάδα τουλάχιστον που στον τρούλο της υπάρχει αγιογραφία που απεικονίζει "ανθρωπόμορφη Αγία Τριάδα με τον Παλαιό των Ημερών να φέρει στους κόλπους του το Χριστό Παντοκράτορα, ο οποίος βαστάει τη δόξα με το περιστέρι, που συμβολίζει το Άγιο Πνεύμα". (αυτό είναι κλεμμένο... με λίγα λόγια είναι η μοναδική αγιογραφία στην Ελλάδα που δείχνει το πρόσωπο του Θεού.)

Οι φωτογραφίες εντός απαγορεύονται από την εφορία αρχαιοτήτων για λόγους ευνόητους, παρόλα αυτα εμείς κατορθώσαμε να έχουμε μία φωτό και εντός λίγων ημερών θα είστε όλοι σε θέση να την απολαύσετε.

Η Παναγία η Κουμπελίδικη είναι πράγματι μία από τις σημαντικότερες βυζαντινές εκκλησίες τόσο για την παλαιότητά της όσο και για την κομψότητα, είναι σύμβολο για την πόλη της Καστοριάς και οι περισσότεροι από μας, τη γνωρίζουμε μόνο από φωτογραφίες. Ονομάζεται και Σκουταριώτισσα* (που είναι και η παλαιότερη επωνυμία της) ενώ η επωνυμία Κουμπελίδικη δόθηκε κατά τα χρόνια της τουρκοκρατίας από τον ψηλό τρούλο που διαθέτει (κουμπές = τρούλος).

* Σκουταριώτισσα: προσωνύμιο της Παναγίας ως προστάτιδος (σκούταρι = ασπίδα)

ΥΓ. Ένα εισιτήριο για την Α΄ θέση παρακαλώ!

Προχωράω σήμερα στη συγκεκριμένη δημοσίευση έχοντας «κλέψει» υλικό από το βιβλίο του Νικολάου Δασκαλάκη "ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΚΟΥΜΠΕΛΙΔΙΚΗ".


Η amorameho αναφέρει στη δημοσίευσή της για την ανθρωπόμορφη Αγία Τριάδα που απεικονίζεται μέσα στο ναό, ως τη μοναδική αγιογραφία στην Ελλάδα που δείχνει το πρόσωπο του Θεού. Δεν γνωρίζω αν ισχύει κάτι τέτοιο, σίγουρα όμως πρόκειται για κάτι εξαιρετικά σπάνιο*.
Φωτογραφία της αγιογραφίας υπάρχει δημοσιευμένη στο βιβλίο του Νικολάου Δασκαλάκη (είναι η φωτό που επισυνάπτω παρακάτω), όπως και στο site του Δήμου Καστοριάς.


Η συγκεκριμένη αγιογραφία δεν βρίσκεται στον τρούλο αλλά στον εσωνάρθηκα του ναού. Ο τρούλος καταστράφηκε το 1940 από τις έξυπνες βόμβες εκείνης της εποχής (ήταν μία ευγενική χορηγία των Ιταλών) και αναστηλώθηκε λίγα χρόνια μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Γι’ αυτό και από ότι γνωρίζω σήμερα δεν υπάρχουν τοιχογραφίες στον τρούλο. Παλαιότερα ο ναός ήταν επικαλυμμένος με χώμα μέχρι κάποιο ύψος του, όμως κατά τη διάρκεια των αναστηλώσεων, απομακρύνθηκαν οι αποθέσεις και ο ναός αποκαλύφθηκε μέχρι το αρχικό του επίπεδο.


Σήμερα υπάρχουν σκαλοπάτια που δίνουν μία άνεση στο μεγαλύτερο μέρος του ναού, όμως ο χώρος περιμετρικά χρησιμοποιείται για τη στάθμευση των αυτοκινήτων και οι δραστηριότητες των ανθρώπων γενικότερα, έρχονται σε άμεση επαφή με το κτίσμα, με ότι αυτό μπορεί να συνεπάγεται. Ίσως κάποιος πέτρινος περίβολος που θα γινόταν σε μεγαλύτερη απόσταση από τα σκαλοπάτια, προσέφερε στο μνημείο μεγαλύτερη ασφάλεια.


Ο ναός είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και οικοδομήθηκε μάλλον τον ενδέκατο αιώνα, με πιθανότερη χρονολογία κατασκευής το 1020. Πολύ κοντά υπήρχε ένας πύργος από τα τείχη της ακρόπολης (σώζονται κάποια μέρη του) και η Κουμπελίδικη πιθανόν να ήτανε το εκκλησάκι της φρουράς του πύργου.
Για να επισκεφθούμε την εκκλησία θα πρέπει να απευθυνθούμε στην Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων ή στο Βυζαντινό Μουσείο αλλά για τη φωτογράφηση εντός του ναού απαιτείται ειδική άδεια, αν θυμάμαι καλά, από το Υπουργείο Πολιτισμού.

* Η Αγία Τριάδα της Κουμπελίδικης εντάσσεται στις πρώιμες γνωστές ανθρωπομορφικές εικονίσεις και τούτο, γιατί η με προσωποποίηση παράσταση της Αγίας Τριάδος αποφευγόταν κατά τους βυζαντινούς χρόνους, ως αντικείμενη προς την Αγία Γραφή που λέγει ότι «τον Θεό ουδείς τεθέαται πόπωτε».
Νικ. Δασκαλάκης, ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΚΟΥΜΠΕΛΙΔΙΚΗ – Οδηγός του επισκέπτη, σελ.21